Ngân hàng Thế giới đã chính thức chấm dứt lệnh cấm tài trợ cho các dự án năng lượng hạt nhân đã kéo dài nhiều thập kỷ, và sẽ sẵn sàng hỗ trợ các hoạt động kéo dài tuổi thọ của các lò phản ứng hiện có cũng như thúc đẩy tiềm năng của các lò phản ứng nhỏ (small modular reactors – SMR) tại các quốc gia đang phát triển.

Nhà máy điện hạt nhân Rooppur đang được xây dựng tại Bangladesh (Nguồn: Abdul Goni/Agence France-Presse — Getty Images)

Ngân hàng Thế giới (World Bank – WB) là một tổ chức cho vay đa phương với sứ mệnh “xóa nghèo cùng cực và thúc đẩy thịnh vượng chung trên một hành tinh đáng sống”. Trong thập kỷ qua, ngân hàng đã tăng tỷ trọng tài trợ cho các dự án giúp giảm phát thải khí nhà kính hoặc hỗ trợ các nước nghèo thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong năm 2024, WB cho biết họ đã hỗ trợ tổng cộng 117,5 tỷ USD thông qua các khoản vay, tài trợ, đầu tư cổ phần và bảo lãnh cho các quốc gia đối tác và doanh nghiệp tư nhân.

WB đã đưa ra lệnh cấm tài trợ cho các dự án năng lượng hạt nhân từ năm 2013, nhưng lần gần nhất Ngân hàng Thế giới tài trợ cho một dự án điện hạt nhân đã là vào năm 1959 với 40 triệu USD để xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Ý. Trong nhiều thập kỷ sau đó, một số quốc gia tài trợ chính cho ngân hàng đã phản đối việc WB tham gia vào lĩnh vực năng lượng hạt nhân, với lý do nguy cơ cao xảy ra các sự cố tại những quốc gia đang phát triển, nơi có ít chuyên môn về công nghệ hạt nhân.

Quyết định chấm dứt lệnh cấm tài trợ cho năng lượng hạt nhân được đưa ra tại cuộc họp Hội đồng quản trị WB vào hôm thứ Ba, sau đó được Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Ajay Banga xác nhận trong email gửi nhân viên tổ chức. Trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của điện năng và quyền được sử dụng điện của con người, cũng như mục tiêu thúc đẩy và hỗ trợ các quốc gia trong việc nâng cấp và phát triển hệ thống năng lượng hạt nhân.

Mục tiêu của việc này là nhằm cung cấp cho các quốc gia sự linh hoạt trong việc lựa chọn công nghệ cung cấp năng lượng đáng tin cậy để đáp ứng các mục tiêu phát triển, đặc biệt là khi nhu cầu về điện tại các nước đang phát triển được dự báo sẽ tăng hơn gấp đôi vào năm 2035. WB cho rằng điều này sẽ đòi hỏi đầu tư vào công nghệ phát điện, hạ tầng truyền tải điện và lưu trữ điện năng phải tăng từ 280 tỷ USD hiện nay lên khoảng 630 tỷ USD.

Sự thay đổi trong chính sách của WB diễn ra trong bối cảnh năng lượng hạt nhân đang nhận được sự ủng hộ ngày càng gia tăng trên toàn cầu. Cam kết nhằm tăng gấp ba công suất năng lượng hạt nhân được công bố lần đầu tại COP28 và được hơn 30 quốc gia ủng hộ. IAEA cho biết có khoảng 30 quốc gia đang cân nhắc hoặc bắt đầu triển khai năng lượng hạt nhân, trong đó khoảng hai phần ba nằm ở các nước đang phát triển, và vấn đề tài chính vẫn là một rào cản lớn đối với nhiều nước. 

Quyết định của WB có thể mang lại những tác động sâu rộng đối với khả năng công nghiệp hóa của các quốc gia đang phát triển mà không cần sử dụng các loại nhiên liệu gây ấm lên toàn cầu như than đá và dầu mỏ. Nga, Trung Quốc, Hoa Kỳ và các quốc gia châu Âu đang ở các giai đoạn khác nhau trong việc phát triển lò phản ứng modular nhỏ (SMR), và nguồn tài chính từ Ngân hàng Thế giới có thể thúc đẩy sự phát triển của công nghệ này bằng cách mở ra các thị trường mới ở thế giới đang phát triển.

Đồng thời WB cũng đang xem xét khả năng dỡ bỏ lệnh cấm tài trợ cho hoạt động khoan dầu khí trong tương lai (upstream gas projects), và sẽ tổ chức thêm các buổi thảo luận chi tiết để hiểu rõ hơn về các công nghệ như năng lượng hạt nhân, thu giữ carbon và năng lượng đại dương .

Lược dịch và tổng hợp: Phạm Đức Trung

Tài liệu tham khảo:
1. World nuclear news. World Bank ends ban on funding nuclear energy. https://www.world-nuclear-news.org/articles/world-bank-agrees-to-end-ban-on-funding-nuclear-energy